Av Haldis Brubæk, rektor Romerike folkehøgskole

Den eldste Alvestad-songboka eg fann på biblioteket på Romerike Folkehøgskole var frå 1958. Den likna ikkje songboka vi nyttar i dag, sjølv om det i alle føreord i seinare utgåver står at songboka byggjer på Alvestads songbøker. Kva er likt, og kva er ulikt? Kva songar har overlevd frå Alvestads «Norsk songbok» fra 1958 og over til dagens «Norsk sangbok» frå 2012?

Songene er i begge bøker delt inn i emner. I 1958-utgåva er emna:

Morgon, Kveld, Jul, Nyår, Påske, Pinse, Kristendom og norskdom, Andre salmar og songar med religiøst innhald, Fedrelandet, Morsmålet, Flagget, Norsk reising, Heimen, Arbeidslivet, Sjøen og sjølivet, Soga,- Fridom og framgang, Skule og opplysning, Songen, Menneskelivet, Ungdom, Danmark, Finland, Færøyene, Island, Sverige, Norden, Leikviser. Det er kun nordiske songar, og flest norske.

I revidert utgåve fra 1970 har det kome med ti engelske  og ni tyske songar.

Utgåva som kom i 1982 var eit tydeleg brot med tidlegare utgåver. I føreordet står følgjande:

« Det har dei siste åra kome sterke krav om ein grundig revisjon av Alvestad: «Norsk songbok». Vi i nemda er heilt ut samde i dette, og har hatt det som rettesnor i vårt arbeid….Samtidig har vi prøvd å ta vare på det mest verdifulle stoffet frå Alvestad.»

Boka endra navn frå «Norsk songbok» til «Songbok for folkehøgskolen». Innholdet har dreid frå emne som «Fedrelandssongar» og «Norsk reising» til «Viser» og «Negro Spirituals». Det er 42 engelske songar. I 1991 kom det ut ei blålilla bok med 100 fleire songar, men den var likevel ganske lik 1982-utgåva.

I 1998 kom ein ny revisjon, som representerte nok ei ny, stor endring. Reidar Skagestad, som då var rektor på Romerike Folkehøgskole, satt i songboknemnda. Tittelen vart endra attende til «Norsk sangbok», og kom ut i ei helt ny form og farge. Boka var oransje. Ho er ikkje delt inn i emne.. Mandatet til songboknemnda var:

«Nemnda skal presentere den folkelege songtradisjonen og tradisjonen med song i folkehøgskulen. Den nye songboka skal ha innslag av salmar, nasjonale og nordiske songar og songar frå ikkje-nordiske land. Nemnda skal finne fram til nyare songar og viser som speglar samtida på ein god måte.»

I føreordet står det at nemda har teke med ei rekkje populære songar frå ungdomskulturen i 1950 og 1960-åra, og at musikalstoff og julesongtradisjonen var vektlagt. Det står vidare at linja attende til Alvestad er markert, samstundes som nemda ikkje finn det problematisk å kalle ei bok som og har engelsk innhald, for norsk.

Boka vi nyttar i dag er frå 2012. Emna er

Barnesongar, Julesongar, Religiøse songar, Spirituals og afrikanske songar, Songar frå musikalar og filmar, Ballader, Pop og rock, Jazz og latin og Folkemusikk

Innholdet var i 1958 i mykje større grad enn i dag prega av norskdom, fedreland, folkesong  og kristendom enn dagens utgåve. I dagens songbok er det 160 engelske songar, ein tysk, ein fransk og nokre afrikanske og latinamerikanske songar.  Resten er nordiske. Det engelske språket har vorte meir og meir dominerande på bekostning av norsk og andre språk. Det er bra med eit felles globalt språk som engelsk, men morsmålet er helt grunnleggjande i Grundtvigs skuletankar. Inntrykket mitt er at fleire og fleire norske artistar vel å synge på norsk. Det er bra i eit samfunn kor engelsk språk dominerer på så mange område. Eg trur og at det er lettare å skrive poetiske, utrykksfulle  og gode tekster på eige morsmål enn på engelsk, så det er å håpe at fleire og fleire låtskrivarar nyttar norsk språk.

Det er verdt å merke seg at emnet «Negro spirituals» frå bøkene på 80- og 90-talet har vorte til «Spirituals» i 2012-utgåva. Det har å gjere med ord ein ikkje nyttar lenger, sjølv om «Negro spirituals» seier noko om kvifor denne musikken oppsto nettopp hos svarte i slavetidas USA, som ei blanding av afrikansk og europeisk/amerikansk musikk, med kristent innhald. Innhaldet var ofte knytta til lengting etter fridom. Sjangeren har hatt stor påverknad på seinare populærmusikk.

På Romerike Folkehøgskole hadde vi for et par år sidan ei avstemming over kva for songar frå songboka vi ønska å ha som allsong minst ein gong i løpet av skuleåret. Dei ti som fekk flest stemmer var:

De nære ting, Så seile vi på Mjøsa, Vårherres klinkekuler, Hva solskinn er for det sorte muld, Mellom bakkar og berg, Å for ein strålande morgon, Lykkeliten, Kråkevisa, Jeg snører min sekk og Jeg råde vil alle i ungdommens dager.

Eg presenterte dette for årets kull. Dei byrja å le. Eg trur dei syntes det var vel traust. Dei vart etterpå utfordra i grupper for å foreslå kva for ti songar dette kullet ville ha i ei ny songbok. Resultaett (dei ti songene som fekk flest stemmer), var:

Fairytale (Alexander Rybak),Føkk lunsj (Karpe),Grace Kelly (Mika),-Har du fyr (Hekla stålstrenga), I want it that way (Backstreet Boys), Lite og stort (No. 4), Pianoman (Billy Joel), Riv i hjertet (Sondre Justad), Spis din syvende sans (Karpe), Vi er perfekt men verden er ikke det (Astrid S.)

Vi skal lytte til dei unge.. Men dei unge skal og lytte til godt vaksne.  Og alle skal vi lytte til dei som levde før oss. Det ligg mykje folkeopplysning og allmenndanning i vår nasjonale- og nordiske songskatt.

Alvestads 1958-utgave hadde 622 songar. Den kvite  2012-utgåva har  ca 700. 46 songar har klart å «overleve» frå 1858-utgåva og til den nyaste boka. Stikkord for desse songane er: fedrelandssongar, folkeviser, folketonar, salmar, songar og salmar av Grundtvig, julesongar, dei nordiske nasjonalsongane, nynorske songar og  songar frå 1800-talet. Det blir interessant å sjå kva songar av desse som kjem med i songboka som kjem i 2021.

Her er dei songene som står i både den eldste og den nyaste songboka frå biblioteket på Romerike Folkehøgskule: